Tuesday, May 14, 2013

LA GRANDE ÉCOLE DE L' ORGUE FRANÇAIS 5: Les Étoiles Orchestrales (Charles-Marie Widor, Léon Boëllmann, Charles Tournemire)


Ο Charles-Marie Widor (1844-1937) υπήρξε ο πατριάρχης του γαλλικού συμφωνικού οργάνου, μιας και αυτός, κατά κύριον λόγον εφήρμοσε εν τη πράξει (και σε ένα άλλο επίπεδο από εκείνο του μεγάλου ρομαντικού συνθέτη Eugène Gigout) τις πλούσιες συμφωνικές δυνατότητες του νέου εκκλησιαστικού οργάνου που κατασκευάστηκε από τον Aristide Cavaillé-Coll, και τις ώθησε κατά μία έννοια στις έσχατες συνέπειές τους.


Το καινούργιο όργανο του Cavaillé-Coll προέκρινε σαφώς έναν ιδιαίτερα βαθύ  "ορχηστρικό" ήχο, έναντι του μπαρόκ οργάνου και του οργάνου του 18ου αιώνα, ήχος ο οποίος και προορίζετο για τις απαιτήσεις της γαλλικής ρομαντικής συμφωνικής μουσικής του 19ου αιώνα.
Ο Widor υπήρξε φίλος τόσο του Cavaillé-Coll, όσο επίσης του Saint-Saëns και του Charles Gounod, με την συντονισμένη υποστήριξη των οποίων έγινε κατά το έτος 1870 "προσωρινός" οργανίστας στον ναό του St.Sulpice στο Παρίσι, θέση η οποία και ελογίζετο ως η πλέον τιμητική ανάμεσα στους Γάλλους οργανίστες. Επίσης, διαδέχθηκε κατά το έτος 1890 τον César Franck στην θέση του καθηγητή του εκκλησιαστικού οργάνου στο Conservatoire de Paris.
Ο Widor, ανάμεσα σε άλλα έργα του, συνέθεσε δέκα συμφωνίες για εκκλησιαστικό όργανο και τρεις για ορχήστρα και εκκλησιαστικό όργανο, οι οποίες αποτελούν μνημεία ισχυροτάτης έμπνευσης και υψίστης συνθετικής ευφυίας, μιας και το ιδιαίτερα εκφραστικό "γοτθικό" μετα-baroque στυλ του, βρίσκει εδώ το καταλληλότερo ηχητικό μέσο για να πραγματωθεί. Στον καιρό του έγινε φανερό, όχι χωρίς κάποια κατάπληξη από τους ενδιαφερομένους, πως το όργανο κάλλιστα μπορούσε να φέρει εις πέρας μια "συμφωνία" από μόνο του σε θέση ορχήστρας.
Ακούμε στο βίντεο που ακολουθεί ολόκληρη την αριστουργηματική 6η Συμφωνία του Charles-Marie Widor από την Marie Claire Alain στο Cavaillé-Coll όργανο του ναού του St.Germain du Laye.



Ο Léon Boëllmann (1862 -1897) είναι γνωστός σήμερα κυρίως για την εξαιρετική "Suite Gothique" (1895), ενώ συνέβαλε και αυτός με τον τρόπο του στην αναγέννηση του γαλλικού εκκλησιαστικού οργάνου κατά τα μέσα και το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα.


Το 1881 διορίστηκε οργανίστας της χορωδίας στον ναό του St.Vincent de Paul στο Παρίσι και το 1885 παντρεύτηκε την Louise Lefèvre κόρη του συνθέτη Gustave Lefèvre και ανηψιά του μεγάλου συνθέτη για το εκκλησιαστικό όργανο Eugène Gigout (αναφορά στον οποίο κάναμε σε προηγούμενο κείμενο αυτής της σειράς). Το στυλ του κυμαίνεται σε μια ιδιαίτερα ποιοτική μετα-ρομαντική και "γοτθική" νοοτροπία με κατά περιστάσεις επιρροές από τον Saint-Saëns.
Στο βίντεο που ακολουθεί ακούγεται η Toccata από την "Suite Gothique" με τον Olivier Latry στο Cavaillé-Coll όργανο της Notre Dame de Paris.

 


Και φθάνουμε στον μεγάλο μυστικιστή συνθέτη και οργανίστα Charles Tournemire (1870-1939) ο οποίος, θα μπορούσε ασφαλώς να πει κάποιος, συνιστά ξεχωριστή και μεμονωμένη ίσως περίπτωση όχι μόνο στον χώρο του γαλλικού εκκλησιαστικού οργάνου αλλά και σε όλη την ιστορία της κλασσικής μουσικής.



Ο λόγος γι' αυτό, είναι το έργο του "L'Orgue Mystique", που αποτελείται από 51 κύκλους πέντε κομματιών ο καθένας, οι οποίοι περιστρέφονται γύρω από την ιδέα του μυστηρίου της Πεντηκοστής. Το έργο είναι ιδιαίτερα εκτεταμένο και αρκεί να επισημάνουμε για αυτό πως ηχογραφημένο και σε ερμηνεία του Γάλλου οργανίστα Georges Delvallée κατά τον 20ό αιώνα περιλαμβάνει, ούτε λίγο, ούτε πολύ, 12 δίσκους.
Παρόλο που ο Tournemire εντρύφησε και στην σύνθεση οκτώ συμφωνιών, τεσσάρων οπερών, μουσικής δωματίου και πιανιστικών έργων, εν τούτοις το "L'Orgue Mystique" στέκεται σήμερα ως ο αποκλειστικός εκπρόσωπος του έργου του από άποψη ακρόασης και εκτίμησης ανάμεσα στους μυημένους (κυρίως) της γαλλικής μουσικής του εκκλησιαστικού οργάνου. Και αυτό επειδή αποτελεί εν πολλοίς ένα επίτευγμα σύλληψης και εκφραστικής δύναμης, και ακόμα, φαντάζει όχι μόνο έξω από την εποχή του αλλά και από κάθε εποχή. Οι κύκλοι των κομματιών ακούγονται ως εάν ανήκουν σε έναν άλλον κόσμο και όχι στον δικό μας. 
Βέβαια, από ένα  γιγάντιο σε έκταση έργο μόνο ένα μικρό δείγμα, αναγκαστικά, μπορούμε εδώ να ακούσουμε και αυτό είναι η "Κυριακή της Τριάδας" (κύκλος Νο.16) από τον Adrian Gunning στο όργανο της Notre Dame d'Auteuil του Παρισιού.